Toelichting

Onzekerheid en dynamiek veroorzaken in een produktiesysteem vele problemen. De oorzaken van onzekerheid en dynamiek kunnen zijn:

• het verschil tussen de voorspelling en de realisatie van de vraag en de daaruit ontstane behoefte (voorspelfouten);
• de dynamiek in de opbrengst van een proces (uitval);
• de dynamiek in de toeleveringstijden (leveringsbetrouwbaarheid).

Het opvangen van onzekerheid en dynamiek kan op verschillende manieren gebeuren, zoals bijvoorbeeld:

• het elimineren van de oorzaak (basis van JIT-systemen);
• het herplannen van uitstaande opdrachten (basis van MRP-systemen);
• het gebruik maken van voorraden (basis van traditionele voorraad- of Statistical Inventory Control (SIC)-systemen).

Het elimineren van de oorzaak is niet altijd mogelijk en meestal niet de eenvoudigste weg. Het herplannen van uitstaande opdrachten geeft in de praktijk veel werk en is ook niet altijd mogelijk. Het aanhouden van voorraad is van de drie oplossingen het eenvoudigst te realiseren en wordt daarom veelvuldig toegepast. Op de lange termijn bekeken zal het echter de duurste oplossing zijn.

Als er een voorraad bewust wordt aangehouden om onzekerheid en dynamiek op te vangen, spreekt men van veiligheidsvoorraad. Wordt deze voorraad gecreëerd door het eerder laten binnenkomen van goederen, dan spreekt men over veiligheidstijd. Bij veiligheidstijd ontstaat de voorraad dus doordat de beschikbaarheidsdatum bewust vóór de behoeftedatum gepland wordt. Dit is weergegeven in figuur 1.

Figuur 1. Het ontstaan van voorraad door toevoegen van veiligheidstijd.

Het aanleggen van een voorraad, om onzekerheid en dynamiek op te vangen, kan dus gebeuren door:

1. eenmalig de voorraad te verhogen (veiligheidsvoorraad);
2. de voorlooptijd te verlengen (veiligheidstijd).

Kijken we nu naar een zuiver JIT-systeem, dan zal men nooit gebruik maken van veiligheidstijd. Just-in-time is immers geen synoniem van „planned-too-early”. Met andere woorden: Het bewust te vroeg laten binnenkomen van goederen staat haaks op de JIT-filosofie. Het aanhouden van een (vaste) veiligheidsvoorraad is weliswaar strijdig met de JIT-filosofie (immers JIT streeft naar nul-voorraad), maar zal in de praktijk (noodgedwongen) wel voorkomen. In de MRP-filosofie zijn er alleen voorraden op hoofdproduktieplan (HPP of MPS)-niveau en de voorraad onderhanden werk.

Het aanhouden van voorraad op een lager niveau is alleen toegestaan in volgende twee gevallen:

1. Indien er componenten zijn die naast de afhankelijke vraag ook een onafhankelijke vraag kennen (bijvoorbeeld reserve-onderdelen).
2. Indien er (grote) onzekerheden zijn in de toelevering van componenten. In deze gevallen worden de betreffende componenten meestal opgenomen in het MPS. In alle andere gevallen moeten we de leveringen maar trachten te herplannen.

In de filosofie van statistische voorraadbeheersing (SIC) speelt voorraad aanhouden een belangrijke rol. Bij het bepalen van het bestelniveau wordt rekening gehouden met de vraag gedurende de levertijd en de onzekerheid in de vraag. In de statistische voorraadbeheersingstheorie zijn een aantal parameters relevant voor het moment van bestellen.

 

Zo kan er gebruik gemaakt worden van een bestelniveau (BQ- en BS-systemen). Hier wordt een vaste of variabele hoeveelheid goederen besteld, als de voorraad onder een bepaalde waarde uit komt. Ook kan er worden gekozen voor een vast voorraadopname interval. Hier wordt besteld indien de voorraad onder een bepaalde waarde is op het moment van voorraadopname (sQ- en sS-systemen). De hoogte van het bestelniveau (onder welke voorraadwaarde moet er besteld worden) is meestal de som van de verwachte vraag gedurende de levertijd verhoogd met een voorraad om de onzekerheden op te vangen.